Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. A TICHHETU LANGSAR DEUH DEUHTE
A. India ram pum huapa a tichhetu langsar zualte
1. Rannung:
(1) keltelaimawm de thik thek (Spotted leaf beetle)
(2) A dawttu katnelh (Green leaf hopper)
(3) A rah lung (Fruit fly)
(4) keltelaimawm sen (Red pumpkin beetle)
2. Natna:
(1) A hnah rau (Anthracnose)
(2) A kung vuai/thi (Wilt)
(3) A hnah rau khawr (Downy mildew)
(4) Vut buak (Powdery mildew)
3. Thlai rulhut:
(1) A zung tisawrbawktu (Root knot nematode)
(2) A zung tisawrbawktu (Reniform nematode)
4. Sazu:
(1) Tampui (Small bandiccoot, Bandicota bengalensis)
B. Mizoram Fanghma, Changkha etc tichhetu langsar zualte:
1. Rannung:
(1) A tuihnang dawttu hrik (Aphids)
(2) Pangang (Pumpkin caterpillar)
(3) keltelaimawm sen (Red pumpkin beetle)
(4) A lung (Fruitfly)
(5) A hnah hreuh rangtu (Leaf miner)
(6) Pangang hmul (Hairy carterpillar)
2. Natna
(1) Vutbuak (Powdery mildew)
(2) A hnah rau (Anthracnose/Downy mildew)
(3) A kung vuai/thi (Wilt)
3. Sazu: Sazu chi hrang hrang – zu chang, zu pawl etc.
II. FANGHMA, CHANGKHA ETC HMUNA A TICHHETU THLITHLAI
A. Agro Eco System Analysis (AESA):
AESA chu chipchiar zawkin hmun dangah tarlan a ni.
B. Fanghma, Changkha etc hmun tlawh thuak thuak:
Loneitute chuan a khat tawkin an Fanghma, changkha etc. hmun chu an tlawh fo tur a ni a, eng ang rannungin nge an thlai chu eichhia a, eng ang natnain nge tlakbuak tih te an thlithlai tur a ni. Hetianga loneituten an thlai hmuna a tichhetu an thlithlai hian engemaw chen chu rannung thahna hlo leh natna damdawi an hman tlem phah a ni.
C. Thleng dar eng/Puan ban hman
Thlai hmuna rannung te tak te te man nan thleng dar eng, chhung lam tel/grease a nuaimawm chu hmun 10-ah hmun hrang hrang ah hun tur a ni. Hetiang deuh bawk hian hmun 10 ah puan ban thlun tur a ni.
D. Thlai rulhut:
Thlai rulhut pakhat hian fanghma, changkha etc. zung a tisawrbawk a, a dang pakhat hian a zung a tichhiain an tibawlhhawlh bawk a. Hei vang hian fanghma, changkha etc. chu a thang tha thei lo a, a rah tlem bawk a ni. Thlai zunga rulhut tui bawm (egg sac) a awm leh awm loh hriat nan thlai zung chu bawlhlo tui chi khat 'Trypan blue" ah chiah tur a ni, rulhut tui bawm a awm chuan a rawng a pawl anga, thlai zung chu a rawng a pangai reng thung ang.
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 243-249
E. Thlai rulhut hlauhawm khawpa tam (ETL)
Thlai ven dan tur hriat nan ETL hi a pawimawh hle. Thlai tichhetu chuan a hlauhawm chin ETL an thlen chuan loneitu chuan a tichhetu laka thlai ven dan kawng a ngaihtuah vat a ngai a ni. Thlai tichhetu thenkhat tana ETL chu hetiang hi a ni.
Sl.No | Thlai tichhetu | ETL |
---|---|---|
1 | A tuihnang dawttu katnelh (leaf hopper) | A hnah pakhata a note (numph) 2.5 a |
2 | A hnah eitu keltelaimawm de (spotted leaf beetle) | Metre 1 bial thlai hmuna keltelaimawm de pakhat a awmin |
3 | Thlai rulhut | Lei, gram 1-a rulhut note 1-2 a Awmin |
III. FANGHMA, UMEI, CHANGKHA, BERUL ETC. VEN NANA IPM HMAN TURTE
1. Loneitu thiamsa
(1) Leia awm rannung leh thlai rulhut nisaa pho hlum nan thal laiin thuk deuhhlekin lei lehphut tur a ni.
(2) A hnah khawr leh vutbuak natna a tlem theih nan Fanghma, Changkha etc chin zawhah buh chin tur a ni.
(3) A hnah khawr (Downy mildew) natna a tlem theih nan fanghma, Changkha hnah in tawk phak lo tawka khatin a chi tuh tur a ni.
(4) Vutbuak natna hi tlema a chi tuh tlai hian a ziaawm deuh.
(5) Lei lehphut pahin sazu kua laihchhiat vek tur a ni a, bial ko samfai hian sazu a nghal lo bawk a ni.
(6) A mamawh tawk chiah fertilizer pek tur a ni, tichuan thlai chu a thang tha anga, a hrisel bawk ang a, a tir atangin hnim aiin a thang chak anga, hnim to tam tur a dip bawk dawn a ni.
2. Hmanraw dang hman:
(1) January-a fanghma, dawnfawh, changkha etc tlem chin a, keltelaimawm in an bawm/ei ta maw tih ah keltelaimawm chu vaia tihhlum hi a tangkai hle a ni.
(2) Natna vei thlai kung chu pawha, halral tur a ni.
(3) A hnah eng natna (Virus disease) vei leh thlai ni lo, hnim lo to ve te pawha halral hi a tangkai hle a ni.
(4) Natna leh thlai rulhuta tlem theih nan fanghma leh dawnfawh lam, leh thlai kung hlui senghawia halral hi a tangkai hle bawk a ni.
(5) A rah lawh/seng lai hian a pem lo leh a hliam lo thei ang bera seng tur a ni a, a bikin a rah tawih natna (gummy stem blight) lakah a him bik a ni.
(6) A tam thei ang ber keltelaimawm sen mana tihhlum tur a ni.
(7) A rah lung thlahtu Pi khawizu lian suat nan thlengah Wood vinegar leh chini tui inpawlh dah a, thlai hmunah hun tur a ni.
3. Rannung tangkai leh thil nung tha hman:
(1) Rannung tangkai tam tak a awm a, a rem loh nan humhalh tur a ni. eg. Opius compensatus, O.incisus, O.fiatchery,O.composans,Spalangia philippinensis te hi a lung thlahtu pikhawizu lian (fruit fly) suattu tangkai tak a ni.
(2) Heng bakah hian rannung mana chaw atana ei thin rannung tha tam tak a awm a, humhalh tur a ni a, a loh theih loh hunah lo chuan rannung thahna hlo kah mai mai loh tur a ni. e.g. Maimawm, khuavanglamdar, Daidep, Daidepria, Syrphids, Carabids, Staphylinids, thlangdar tangkai chi hrang hrang (Miridbugs, Pentatomids, Nabid bugs, Reduviid bugs, Anthocorid bugs, Geocorid bugs)
(3) Hectare khatah sava fukna, thing or mau-a siam, kross ang tak hmun 50-ah phun tur a ni a, sava hian pangang leh rannung dang an chuk/ei thin a ni.
3.2 Khawi puna, thlai hmuna chhuah
(1) Fanghma, Dawnfawh, Changkha etc chi chu tuh dawnah Trichoderma viride 2gm leh a chi 100gm nuaipawlh tur a ni.
(2) Rannung te tak te te suattu atan Chrysoperla carnea note chu thlai kung khatah 2 zel chhuah tur a ni.
(3) Leia awm thlai 10kg ah Trichoderma viride 50gm phul zel tur a ni a, chutiang ran ek chu thlai kung bulah dah tur a ni.
(4) keltelaimawm sen suat nan hmuar tangkai Beauvaria bassiana chu thlai hmunah kah tur a ni.
4. Rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi hman
(1) Rannung a bikin a tuihnang dawttu suat nan Neem rah mu densawm tui sawr(NSKE) 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh in thlai chu a tiak hlim kah tur a ni a, a hnu ni 15 ah kahnawn leh tur a ni.
(2) keltelaimawm sen suat nan Chlorpyriphos @ 4ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.
(3) A hnah khawr natna ven nan Mancozeb @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.
(4) Vutbuak natna ven nan Dinocap 48 EC @3ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni. Changkha, Fanghma, dawnfawh etc. hi inthlahpawlha rah chi a nih avangin a par lai chuan khuaiin an bawm thin a, chuvangin a par lai chuan rannung thahna hlo kah loh tur a ni.
(5) Bromadiolone cake (0.005%) in sazu hrai tur a ni a, a tlang lian hi a dang te 6 ah phel tur a ni. Tichuan a tlang te pakhat chu sazu kua pakhatah thlakzel tur a ni.
IV. Fanghma, Changkha, Dawnfawh etc thanchhoh dan ang zeal IPM hman turte
Sl.No | Thlai len lam | A tichhetute | IPM |
---|---|---|---|
1 | A chi tuh hma | 1. Leia rannung awm
2. Rulhut 3. Sazu |
1. Nipui laiin thuk deuhhleka lei lehphut tur.
2. Thlai hmunah Neem cake 200kg thehdarh tur a ni. 3. Dawnfawh, Changkha etc chin zawhah thlai chi dang chin tur a ni. 4. Hectare khatah rulhut suat nan Carbofuran 3G @20kg thehdarh tur a ni. 5. Lei lehphut laiin sazu kua laih chhiat tur, bialko samfai tur |
2 | A chi leh a tiak | 1. A tiak/thi tawh
2. Virus 3. keltelaimawm sen |
1. Tuh dawnah thlai chi 100gm
leh Trichoderma viride 2gm nuaipawlh tur a ni.
2. Ran ek 10kg ah Trichoderma viride 50gm phul tur a ni a, tichuan ran ek chu thlai bulah dah tur a ni. 3. Natna leh rannung awm duhna hnim chu tihrem vat tur ani. 4. keltelaimawm sen a tam thei ang ber mana, tihhlum tur. 5. Beaveria bassiana in thlai chu kah tur. 6. Carbaryl 50 WP @3gm leh tui 1litre chawhpawlh a kah tur a ni. |
3 | A than duan lai | 1. keltelaimawm sen
2. A hnah khawr, vut buak leha hnah val natna 3. Virus natna 4. Rulhut 5. Pangang 6. A tuihnang dawttu katnelh |
1. keltelaimawm mana tihhlum tur
2. Beauveria bassiana kah tur. 3. A hun takah tui pek tur. 4. Dinocep 48EC@2m1 leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur. 5. Zineb @2gm leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur. 6 Rannung leh natna awm duhna hnim chu pawha, halral tur 7. Rannung tha Chrysoperla carnea chu thlai kung khatah a note 2 zel chhuah tur a ni. 8. Neem rah mu densawm tui 5ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni |
4 | A par atanga a rah thleng | 1. A hnah khawr leh vutbuak
natna
2. Virus natna 3. Keltelaimawm sen 4. A rah lung (fruitfly) 5. Sazu |
1) Hnahkhawr leh vutbuak natna chu a than duan lai ang khan kah tur a ni.
2) A hun takah tui pek tur. 3) keltelaimawm sen mana tihhlum tur. 4) A pem lo thei ang berin a rah lawh tur. 5) Vinegar leh chini tui chawhpawlh thlengah hun tur. 6) Sazu tur Bromadiolone (0.005%) tlang lian chu a hmun 6 ah phel a, tlang te pakhat chu a kua pakhatah thlak zel tura ni. |