I. A TICHHETU LANGSAR DEUH DEUHTE

A. India ram pum huapa a tichhetu langsar zualte

1. Rannung:

     (1) keltelaimawm de thik thek (Spotted leaf beetle)

     (2) A dawttu katnelh (Green leaf hopper)

     (3) A rah lung (Fruit fly)

     (4) keltelaimawm sen (Red pumpkin beetle)

2. Natna:

     (1) A hnah rau (Anthracnose)

     (2) A kung vuai/thi (Wilt)

     (3) A hnah rau khawr (Downy mildew)

     (4) Vut buak (Powdery mildew)

3. Thlai rulhut:

     (1) A zung tisawrbawktu (Root knot nematode)

     (2) A zung tisawrbawktu (Reniform nematode)

4. Sazu:

     (1) Tampui (Small bandiccoot, Bandicota bengalensis)

B. Mizoram Fanghma, Changkha etc tichhetu langsar zualte:

1. Rannung:

     (1) A tuihnang dawttu hrik (Aphids)

     (2) Pangang (Pumpkin caterpillar)

     (3) keltelaimawm sen (Red pumpkin beetle)

     (4) A lung (Fruitfly)

     (5) A hnah hreuh rangtu (Leaf miner)

     (6) Pangang hmul (Hairy carterpillar)

2. Natna

     (1) Vutbuak (Powdery mildew)

     (2) A hnah rau (Anthracnose/Downy mildew)

     (3) A kung vuai/thi (Wilt)

3. Sazu: Sazu chi hrang hrang – zu chang, zu pawl etc.

II. FANGHMA, CHANGKHA ETC HMUNA A TICHHETU THLITHLAI

A. Agro Eco System Analysis (AESA):

     AESA chu chipchiar zawkin hmun dangah tarlan a ni.

B. Fanghma, Changkha etc hmun tlawh thuak thuak:

     Loneitute chuan a khat tawkin an Fanghma, changkha etc. hmun chu an tlawh fo tur a ni a, eng ang rannungin nge an thlai chu eichhia a, eng ang natnain nge tlakbuak tih te an thlithlai tur a ni. Hetianga loneituten an thlai hmuna a tichhetu an thlithlai hian engemaw chen chu rannung thahna hlo leh natna damdawi an hman tlem phah a ni.

C. Thleng dar eng/Puan ban hman

     Thlai hmuna rannung te tak te te man nan thleng dar eng, chhung lam tel/grease a nuaimawm chu hmun 10-ah hmun hrang hrang ah hun tur a ni. Hetiang deuh bawk hian hmun 10 ah puan ban thlun tur a ni.

D. Thlai rulhut:

     Thlai rulhut pakhat hian fanghma, changkha etc. zung a tisawrbawk a, a dang pakhat hian a zung a tichhiain an tibawlhhawlh bawk a. Hei vang hian fanghma, changkha etc. chu a thang tha thei lo a, a rah tlem bawk a ni. Thlai zunga rulhut tui bawm (egg sac) a awm leh awm loh hriat nan thlai zung chu bawlhlo tui chi khat 'Trypan blue" ah chiah tur a ni, rulhut tui bawm a awm chuan a rawng a pawl anga, thlai zung chu a rawng a pangai reng thung ang.

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 243-249

E. Thlai rulhut hlauhawm khawpa tam (ETL)

      Thlai ven dan tur hriat nan ETL hi a pawimawh hle. Thlai tichhetu chuan a hlauhawm chin ETL an thlen chuan loneitu chuan a tichhetu laka thlai ven dan kawng a ngaihtuah vat a ngai a ni. Thlai tichhetu thenkhat tana ETL chu hetiang hi a ni.

Sl.No Thlai tichhetu ETL
1 A tuihnang dawttu katnelh (leaf hopper) A hnah pakhata a note (numph) 2.5 a
2 A hnah eitu keltelaimawm de (spotted leaf beetle) Metre 1 bial thlai hmuna keltelaimawm de pakhat a awmin
3 Thlai rulhut Lei, gram 1-a rulhut note 1-2 a Awmin

III. FANGHMA, UMEI, CHANGKHA, BERUL ETC. VEN NANA IPM HMAN TURTE

1. Loneitu thiamsa

     (1) Leia awm rannung leh thlai rulhut nisaa pho hlum nan thal laiin thuk deuhhlekin lei lehphut tur a ni.

     (2) A hnah khawr leh vutbuak natna a tlem theih nan Fanghma, Changkha etc chin zawhah buh chin tur a ni.

     (3) A hnah khawr (Downy mildew) natna a tlem theih nan fanghma, Changkha hnah in tawk phak lo tawka khatin a chi tuh tur a ni.

     (4) Vutbuak natna hi tlema a chi tuh tlai hian a ziaawm deuh.

     (5) Lei lehphut pahin sazu kua laihchhiat vek tur a ni a, bial ko samfai hian sazu a nghal lo bawk a ni.

     (6) A mamawh tawk chiah fertilizer pek tur a ni, tichuan thlai chu a thang tha anga, a hrisel bawk ang a, a tir atangin hnim aiin a thang chak anga, hnim to tam tur a dip bawk dawn a ni.

2. Hmanraw dang hman:

     (1) January-a fanghma, dawnfawh, changkha etc tlem chin a, keltelaimawm in an bawm/ei ta maw tih ah keltelaimawm chu vaia tihhlum hi a tangkai hle a ni.

     (2) Natna vei thlai kung chu pawha, halral tur a ni.

     (3) A hnah eng natna (Virus disease) vei leh thlai ni lo, hnim lo to ve te pawha halral hi a tangkai hle a ni.

     (4) Natna leh thlai rulhuta tlem theih nan fanghma leh dawnfawh lam, leh thlai kung hlui senghawia halral hi a tangkai hle bawk a ni.

     (5) A rah lawh/seng lai hian a pem lo leh a hliam lo thei ang bera seng tur a ni a, a bikin a rah tawih natna (gummy stem blight) lakah a him bik a ni.

     (6) A tam thei ang ber keltelaimawm sen mana tihhlum tur a ni.

     (7) A rah lung thlahtu Pi khawizu lian suat nan thlengah Wood vinegar leh chini tui inpawlh dah a, thlai hmunah hun tur a ni.

3. Rannung tangkai leh thil nung tha hman:

     (1) Rannung tangkai tam tak a awm a, a rem loh nan humhalh tur a ni. eg. Opius compensatus, O.incisus, O.fiatchery,O.composans,Spalangia philippinensis te hi a lung thlahtu pikhawizu lian (fruit fly) suattu tangkai tak a ni.

     (2) Heng bakah hian rannung mana chaw atana ei thin rannung tha tam tak a awm a, humhalh tur a ni a, a loh theih loh hunah lo chuan rannung thahna hlo kah mai mai loh tur a ni. e.g. Maimawm, khuavanglamdar, Daidep, Daidepria, Syrphids, Carabids, Staphylinids, thlangdar tangkai chi hrang hrang (Miridbugs, Pentatomids, Nabid bugs, Reduviid bugs, Anthocorid bugs, Geocorid bugs)

     (3) Hectare khatah sava fukna, thing or mau-a siam, kross ang tak hmun 50-ah phun tur a ni a, sava hian pangang leh rannung dang an chuk/ei thin a ni.

3.2 Khawi puna, thlai hmuna chhuah

     (1) Fanghma, Dawnfawh, Changkha etc chi chu tuh dawnah Trichoderma viride 2gm leh a chi 100gm nuaipawlh tur a ni.

     (2) Rannung te tak te te suattu atan Chrysoperla carnea note chu thlai kung khatah 2 zel chhuah tur a ni.

     (3) Leia awm thlai 10kg ah Trichoderma viride 50gm phul zel tur a ni a, chutiang ran ek chu thlai kung bulah dah tur a ni.

     (4) keltelaimawm sen suat nan hmuar tangkai Beauvaria bassiana chu thlai hmunah kah tur a ni.

4. Rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi hman

     (1) Rannung a bikin a tuihnang dawttu suat nan Neem rah mu densawm tui sawr(NSKE) 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh in thlai chu a tiak hlim kah tur a ni a, a hnu ni 15 ah kahnawn leh tur a ni.

     (2) keltelaimawm sen suat nan Chlorpyriphos @ 4ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.

     (3) A hnah khawr natna ven nan Mancozeb @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.

     (4) Vutbuak natna ven nan Dinocap 48 EC @3ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni. Changkha, Fanghma, dawnfawh etc. hi inthlahpawlha rah chi a nih avangin a par lai chuan khuaiin an bawm thin a, chuvangin a par lai chuan rannung thahna hlo kah loh tur a ni.

     (5) Bromadiolone cake (0.005%) in sazu hrai tur a ni a, a tlang lian hi a dang te 6 ah phel tur a ni. Tichuan a tlang te pakhat chu sazu kua pakhatah thlakzel tur a ni.

IV. Fanghma, Changkha, Dawnfawh etc thanchhoh dan ang zeal IPM hman turte

Sl.No Thlai len lam A tichhetute IPM
1 A chi tuh hma 1. Leia rannung awm

2. Rulhut

3. Sazu

1. Nipui laiin thuk deuhhleka lei lehphut tur.

2. Thlai hmunah Neem cake 200kg thehdarh tur a ni.

3. Dawnfawh, Changkha etc chin zawhah thlai chi dang chin tur a ni.

4. Hectare khatah rulhut suat nan Carbofuran 3G @20kg thehdarh tur a ni.

5. Lei lehphut laiin sazu kua laih chhiat tur, bialko samfai tur

2 A chi leh a tiak 1. A tiak/thi tawh

2. Virus

3. keltelaimawm sen

1. Tuh dawnah thlai chi 100gm leh Trichoderma viride 2gm nuaipawlh tur a ni.

2. Ran ek 10kg ah Trichoderma viride 50gm phul tur a ni a, tichuan ran ek chu thlai bulah dah tur a ni.

3. Natna leh rannung awm duhna hnim chu tihrem vat tur ani.

4. keltelaimawm sen a tam thei ang ber mana, tihhlum tur.

5. Beaveria bassiana in thlai chu kah tur.

6. Carbaryl 50 WP @3gm leh tui 1litre chawhpawlh a kah tur a ni.

3 A than duan lai 1. keltelaimawm sen

2. A hnah khawr, vut buak leha hnah val natna

3. Virus natna

4. Rulhut

5. Pangang

6. A tuihnang dawttu katnelh

1. keltelaimawm mana tihhlum tur

2. Beauveria bassiana kah tur.

3. A hun takah tui pek tur.

4. Dinocep 48EC@2m1 leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur.

5. Zineb @2gm leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur.

6 Rannung leh natna awm duhna hnim chu pawha, halral tur

7. Rannung tha Chrysoperla carnea chu thlai kung khatah a note 2 zel chhuah tur a ni.

8. Neem rah mu densawm tui 5ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni

4 A par atanga a rah thleng 1. A hnah khawr leh vutbuak natna

2. Virus natna

3. Keltelaimawm sen

4. A rah lung (fruitfly)

5. Sazu

1) Hnahkhawr leh vutbuak natna chu a than duan lai ang khan kah tur a ni.

2) A hun takah tui pek tur.

3) keltelaimawm sen mana tihhlum tur.

4) A pem lo thei ang berin a rah lawh tur.

5) Vinegar leh chini tui chawhpawlh thlengah hun tur.

6) Sazu tur Bromadiolone (0.005%) tlang lian chu a hmun 6 ah phel a, tlang te pakhat chu a kua pakhatah thlak zel tura ni.

Download